Duurzaamheid in het hart van de zorg – Froucke en Syria van Frisius vertellen over hun ambities
Bij het Frisius MC in Leeuwarden werken elke dag duizenden mensen aan de gezondheid van patiënten. Maar gezondheid gaat verder dan alleen medische zorg. Steeds meer speelt ook de vraag: hoe kan een ziekenhuis zelf bijdragen aan een gezonde leefomgeving en een duurzamere wereld? Twee mensen die daar een belangrijke rol in spelen zijn Syria Reuvers, duurzaamheidscoördinator, en Froucke van Gosliga, ziekenhuisapotheker. Hun inzet laat zien dat circulariteit en zorg hand in hand kunnen gaan.
Duurzaamheid als gezamenlijke opgave
Syria werkt sinds een aantal jaar als duurzaamheidscoördinator voor de locaties Leeuwarden en Heerenveen. Met een master Sustainable Entrepreneurship van Campus Fryslân op zak is dit een hele goede match. Samen met twee collega’s coördineert zij de duurzaamheidsagenda van het ziekenhuis. Hun werk is breed en raakt thema’s uit de Green Deal Duurzame Zorg 3.0: van circulariteit en CO₂-reductie tot gezondheid, kennis en bewustwording en het verminderen van de milieu-impact van medicijnen.
Froucke werkt als ziekenhuisapotheker in Leeuwarden. Vanuit haar vakgebied houdt zij zich intensief bezig met duurzaamheid rondom geneesmiddelen. Dat gaat over inkoop, gebruik, verspilling en afvalstromen – allemaal aspecten die invloed hebben op milieu en gezondheid. “Ongeveer de helft van mijn tijd ben ik bezig met duurzaamheid”, vertelt ze. “Dat is gestart toen ik een businesscase geschreven heb om te laten zien dat duurzaamheid niet alleen noodzakelijk is, maar ook financieel voordelen heeft.”
Circulariteit in de zorg
Waar duurzaamheid in de zorg eerder vaak draaide om energie en gebouwen, verschuift de aandacht steeds meer naar circulariteit: slimmer omgaan met materialen, grondstoffen en middelen. Voor Frisius betekent dit onder andere: minder verspilling van medicijnen, duurzamere keuzes bij medische producten en meer recycling waar mogelijk.
“Medicijnen hebben een grote milieu-impact,” legt Froucke uit. “Van productie en transport tot gebruik en afval: op al die momenten komt CO₂-uitstoot en vervuiling kijken. Uiteindelijk belanden veel resten ook in het water, met schadelijke gevolgen voor het milieu.” Samen met haar collega’s zoekt ze continu naar manieren om verspilling te verminderen. Een belangrijke stap daarin is de komst van een medicatie-robot die geneesmiddelen patiëntgericht verpakt én ongebruikte medicijnen kan terugleggen. Zo hoeven minder middelen weggegooid te worden.
Daarnaast kijkt de apotheek kritisch naar voorschrijfkeuzes. Soms kan het uitschrijven van een tablet dezelfde werking hebben als een infuus, terwijl het gebruik van een infuus veel meer materialen vraagt: flacons, slangetjes, handschoenen en extra handelingen van verpleegkundigen. Dankzij een nieuw pijnprotocol geven artsen en verpleegkundigen nu veel vaker paracetamol in tabletvorm. Het resultaat: 50% minder infusen voor paracetamol, met grote milieuwinst én minder werkdruk voor het personeel.
Samenwerking en innovatie
Frisius werkt ook buiten de eigen muren aan duurzame zorg. Zo is er een samenwerking met Wetterskip Fryslân en de Rijksuniversiteit Groningen om medicijnresten in water beter in kaart te brengen. In Heerenveen loopt bovendien een proef met een filter op de intensive care, dat medicijnresten bij de bron opvangt zodat ze niet in het riool terechtkomen. Dit gebeurt binnen het EFRO-project Medicijnresten uit Water, waarin meerdere partijen samen werken aan schoner water.
Ook op andere terreinen zijn stappen gezet. Het creeeren van bewustwording en het inzetten op minder gebruik en verspilling is hier een belangrijk in. Refuse (R-ladder) is nog altijd het meest duurzaam is. Zo zijn er campagnes geweest op het gebied van celstofmatjes en handschoenen, om juist gebruik en minder onnodig gebruik te stimuleren. Dat zien we ook terug in de inkoopcijfers: de aantallen handschoenen en celstofmatjes dringen steeds verder terug.
Daarnaast werken we ook aan het verminderen van afval door bijvoorbeeld wegwerpproducten om te zetten naar herbruikbare producten. De isolatiejassen zijn hier een voorbeeld van. Syria vertelt trots over een project waarbij wegwerpjassen op sommige afdelingen zijn vervangen door herbruikbare isolatiejassen. “Dat scheelt enorm veel afval en laat zien dat we in kleine keuzes al een groot verschil kunnen maken.”
Uitdagingen in een grote organisatie
Duurzaamheid doorvoeren in een ziekenhuis is niet eenvoudig. Er spelen tegelijkertijd veel andere thema’s, zoals personeelstekorten en een fusie. Toch groeit het draagvlak. Op steeds meer afdelingen ontstaan Green Teams, waarin verpleegkundigen en artsen samen met de duurzaamheidscoördinatoren werken aan verbeteringen. Zo wordt duurzaamheid steeds meer iets van iedereen.
Syria benadrukt wel dat er nog veel te doen is, bijvoorbeeld rondom het verminderen van (rest)afval. Het doel vanuit de Green Deal is om maximaal 25% restafval te hebben in 2030, op dit moment ligt dat aandeel nog rond de 50%. “Ruimtegebrek en strenge regels rond hygiëne maken het lastig. Toch zijn er goede stappen gezet, onder andere samen met onze afvalverwerker NNRD.”
Trots en toekomst
Zowel Syria als Froucke zijn trots op wat er al bereikt is. Voor Froucke is dat vooral de omslag in het gebruik van paracetamol: “Dat lijkt misschien een klein detail, maar de impact is groot. Minder materialen, minder CO₂, minder werkdruk – en dezelfde zorg voor de patiënt.”
Syria is trots op het project met de herbruikbare jassen: “Het is mooi om te zien dat we de stap hebben durven zetten van wegwerp naar herbruikbaar. Dat is niet alleen duurzamer, maar ook een voorbeeld dat anderen kan inspireren.”
Hun ambities reiken verder dan 2026. Ze willen nog meer verspilling tegengaan, samen met fabrikanten en leveranciers verduurzamen en andere behandelmethoden stimuleren die soms medicijnen kunnen vervangen – denk aan muziektherapie of andere vormen van zorg die minder belastend zijn voor mens en milieu.
Zorg voor mens én milieu
Het verhaal van Syria en Froucke laat zien dat duurzaamheid in de zorg geen extra taak is, maar een essentieel onderdeel van goede zorg. Een gezonde patiënt vraagt immers ook om een gezonde leefomgeving. Circulariteit helpt daarbij: door verspilling te voorkomen, producten slimmer in te zetten en samen te werken met andere partijen ontstaat er stap voor stap een duurzamere zorgsector.
Of zoals Froucke het verwoordt: “Soms helpt het al om wat minder te doen. Minder voorschrijven, minder weggooien, minder verspillen. Uiteindelijk levert dat meer op – voor het milieu, voor de organisatie én voor de patiënt. Er daar is vaak wel wat durf voor nodig”
Terug naar overzicht