Circulaire Bedrijventerreinen – Pijler 4: Biodiversiteit versterken
Water is, net als een vitale bodem, essentieel binnen de biologische kringloop. Eén van de grootste uitdagingen binnen dit thema is het hoog houden van de waterkwaliteit, zodat vervuiling geen kans krijgt ecosystemen negatief te beïnvloeden. Maar ook waterkwantiteit wordt in Nederland een steeds grotere uitdaging, mede door klimaatverandering en aanhoudende hitte. Waterberging, het voorkomen van verspilling, het beter benutten van de beschikbare bronnen en het stimuleren van hergebruik staan binnen het thema Water op bedrijventerreinen daarom hoog op de agenda. Hoe ga je hiermee om op een bedrijventerrein?
Elke pijler is opgedeeld in drie delen. Bij Kennispartners staan organisaties die kennis delen over deze specifieke pijler. Bij Aanbieders zijn partijen te vinden die je concreet op weg kunnen helpen. Goede voorbeelden en inspirerende projecten staan bij Inspiratie.
In hoofdstuk 4, over de fundering van een circulair bedrijventerrein, bevat algemene kennispartners die betrekking hebben op het gehele bedrijventerrein.
Wil je meer weten over het programma? Bekijk dan programma circulaire bedrijventerreinen. Ben je op zoek naar kennispartners, aanbieders of inspiratie over één van de andere zeven pijlers? Bekijk hier alle kennisartikelen over circulaire bedrijventerreinen.
Kennispartners
Hogeschool van Hall Larenstein: onderzoek klimaatadaptieve bedrijventerreinen
In december 2023 is het eindrapport van een groot onderzoek van Hogeschool van Hall Larenstein over klimaatadaptieve bedrijventerreinen gepubliceerd. De uitdagingen en kansen voor samenwerking rond klimaatadaptatie op bedrijventerreinen zijn onderzocht door Hogeschool van Hall Larenstein en Hanzehogeschool, vijf gemeenten (Súdwest Fryslân, Groningen, Heerenveen, Leeuwarden en Assen), drie waterschappen (Noorderzijlvest, Wetterskip Fryslân en Hunze en Aa’s), drie groenbedrijven (Snoek Puur Groen, Donker Groen en Witteveen Groenprojecten en Advies) en de Friese Milieu Federatie. Centraal staat het vinden van een effectieve werkwijze voor samenwerking tussen overheden en ondernemers. De resultaten laten zien dat 1) bedrijventerreinen zeer versteend zijn en deze grond voor een groot deel in particulier bezit is, 2) dat bedrijventerreinen hitte eilanden kunnen worden, 3) dat er een aantal zeer haalbare opties zijn om de biodiversiteit op deze terreinen te versterken en dat 4) de baten van meer groen veelzijdig zijn. Ook zijn er een aantal adviezen uitgebracht over do’s en don’ts. Meer lezen? Je vindt het eindrapport hier.
Biodiversiteitsloket Provincie Fryslân
Het biodiversiteitsloket is onderdeel van het Herstelprogramma Biodiversiteit Fryslân en geeft advies aan particulieren, verenigingen, buurten, gemeenten en (boeren)bedrijven over biodiversiteit. Binnen het herstelprogramma Biodiversiteit Fryslân zijn diverse partnerpartijen betrokken, zoals gemeenten, it Fryske Gea, Staatsbosbeheer, IVN en Natuurmonumenten. Het loket brengt kennis over biodiversiteitsherstel, projecten, organisaties en activiteiten in de provincie samen op één centrale plek. Zo staan hier bijvoorbeeld tips voor een ecologisch bedrijventerrein met concrete voorbeelden en linkjes naar verschillende projecten en initiatieven.
Samen voor Biodiversiteit: informatie over herstel van biodiversiteit
Op de website van Samen voor Biodiversiteit worden voorbeelden, tools en achtergrondinformatie gedeeld die helpen bij het herstellen van biodiversiteit. De database met voorbeelden omvat tientallen projecten, die gesorteerd kunnen worden op type organisatie (bijvoorbeeld gemeenten), type project (bijvoorbeeld gebiedsgerichte samenwerking) en ontwerpen (bijvoorbeeld ecologisch bermbeheer).
Adaptatie Atelier: project voor het vergroenen van bedrijventerreinen
Adaptatie Atelier is onderdeel van Werklandschappen van de Toekomst en richt zich op de vergroening van bedrijventerreinen, woningcorporaties en woningeigenaren. Het programma werkt toe naar een ‘nieuw normaal’, waarin bedrijventerreinen transformeren naar groene, gezonde, energie-efficiënte en klimaatbestendige werklandschappen van de toekomst. In het programma werken meerdere bedrijventerreinen, provincies en gemeenten door heel Nederland samen. Concreet biedt het programma een handboek aan voor procesbegeleiders, die aan de slag willen gaan met het groen, toekomstbestendig en gezond maken van bedrijventerreinen. Meer informatie over het Adaptatie Atelier is te vinden op deze website.
Stichting Steenbreek: minder steen, meer groen
Stichting Steenbreek is een landelijke kennis- en netwerkorganisatie die ondersteuning biedt bij het duurzaam vergroenen van de leefomgeving. In samenwerking met provincie Zuid-Holland is er een publicatie uitgebracht: Wat je wilt weten over groene, gezonde bedrijventerreinen. Deze publicatie staat vol tips, uitleg en schetst zelfs een concreet stappenplan over het vergroenen van bedrijventerreinen.
IVN: versterken biodiversiteit
Het Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid (IVN) richt zich op natuureducatie en natuurbeleving, bijvoorbeeld door verschillende projecten. Ook worden er excursies, lezingen en andere evenementen georganiseerd. Dit zijn bronnen van informatie over biodiversiteit, die toegepast kunnen worden bij een individuele organisatie óf op een bedrijventerrein. Daarnaast heeft IVN een kennisbank waar veel informatie is terug te vinden over hoe bedrijven een bijdrage kunnen leveren aan het versterken van biodiversiteit. Zo is er informatie over stadsnatuur, waterplanten voor in sloten en over het belang van het planten van inheemse bomen.
Aanbieders
Donker Groep: Realisatie groene binnen- en buitenruimtes
Donker Groep biedt verschillende diensten aan: van adviseren en ontwerpen tot het realiseren van zowel binnen- als buitenruimtes. Allemaal gericht op het creëren van een groene en gezonde omgeving. Zo heeft Donker Groep het klimaatadaptieve bedrijventerrein Euvelgunne in Groningen ontworpen en ingericht. Hier is het rioleringssysteem anders ingericht, waardoor het terrein piekbuien beter kan verwerken. Het hemelwater komt namelijk niet meer terecht in het riool, maar wordt opgenomen in de bodem, afgevoerd naar oppervlaktewater of wordt gebruikt voor koeling of spoeling in de bedrijven. Ook zorgt het ontwerp voor meer groen, waardoor hittestress verminderd wordt. Ook is het terrein rondom het circulaire brugbedieningscentrum It Swettehûs aangelegd door Donker Groep, waar natuur en biodiversiteit een belangrijke rol speelden. De parkeerplaatsen zijn half-verhard met hergebruikte klinkers, waardoor regenwater kan infiltreren.
Snoek Puur Groen: Ontwerp tuinen en openbare plaatsen
Snoek Puur Groen verzorgt het advies, ontwerp en onderhoud van openbare ruimte, tuinen, parken en pleinen, en houdt daarbij zo veel mogelijk rekening met de biodiversiteit en de natuur. Een groene muur, een groene gevel of een natuurlijke waterpartij zorgen voor een prachtig visitekaartje, maar ook voor ontspanning en inspiratie op een bedrijventerrein. Zo heeft Snoek Puur Groen de bedrijfstuin van Batavus in Heerenveen aangelegd, waarbij groen, circulariteit en duurzaamheid centraal stonden. De parkeerplaats is gemaakt van duurzame eco-roosters gemaakt van afvalplastic en de klinkers zijn hergebruikt vanuit de oude parkeerplaats. De roosters op de parkeerplaatsen zijn waterdoorlatend, waardoor het water goed kan infiltreren in de bodem. Zo verbetert vergroening ook de wateropslag en -doorlating, waardoor het riool niet overbelast wordt bij zware regenval. Snoek Puur Groen werkt met een duurzaamheidspaspoort, dat inzicht geeft in welke bijdrage je als bedrijf levert aan het vergroten van de biodiversiteit en klimaatveranderingen.
Idverde: groene projecten in omgevingsbeheer en –inrichting
Idverde zet zich als groene aannemer in voor een groene omgeving. Ze werken vanuit de gedachte dat groen waardevoller is dan ooit en dat groen veel voordelen biedt. Idverde verzorgt de inrichting van groene bedrijventerreinen of bedrijfstuinen. Hier wordt het RICH concept toegepast, waarmee de voordelen van zo’n groen bedrijventerrein of -tuin meetbaar wordt (CO2-opvang, verkoeling, gezondheid medewerkers, etc.). Ook wordt er gewerkt met tiny forest. Dit zijn kleine inheemse minibossen, die een plek bieden voor vlinders, vogels, bijen en kleine zoogdieren.
Inspiratie
Business club foar It Fryske Gea: Stichting voor verbeteren biodiversiteit in Friesland
De business club foar It Fryske Gea is een stichting die Friese bedrijven mobiliseert om bij te dragen aan het verbeteren van biodiversiteit en het Friese landschap. Zo is er een blauwdruk ontwikkeld voor een biodivers(er) bedrijventerrein, dat als pilot wordt toegepast op bedrijventerreinen Westkern bij Kootstertille en Skûlemboarch bij Eastermar. Het resultaat van dit project is een biodivers bedrijventerrein, wat uiteindelijk leidt tot een gezondere werkomgeving, een beter imago, betrokkenheid onder ondernemers en bewoners en verbetering van de natuur.
Ecopark De Wierde in Heerenveen: groen en biodivers bedrijventerrein
Het bedrijventerrein van Omrin in Heerenveen is omgetoverd tot een biodiversiteitshotspot om aan te tonen dat natuur en biodiversiteit hand in hand kunnen gaan met economische activiteit, innovatie en een prettige werk- en leefomgeving. Op dit terrein, genaamd Ecopark De Wierde, sorteert, verwerkt en recycleert Omrin afval. Van ingezameld GFT-afval wordt groen gas geproduceerd in een vergister, wat als brandstof dient voor de wagens van Omrin. Er wordt nauw samengewerkt met nabijgelegen bedrijven, zoals Bluecycle. Dit bedrijf wint olie uit kunststofafval dat deels afkomstig is van de reststromen van Omrin.
Een ander ecosysteem waar Omrin aan werkt is het natuurlijke ecosysteem op het terrein: ze investeren in het verbeteren van de biodiversiteit. Zo is er op het bedrijventerrein een Ecopad geopend, waar onder andere een faunapassage, een vlinder hop-over en verschillende bijenhotels te vinden zijn. Voor amfibieën en reptielen is een tunnel aangelegd die voor een veilige oversteek moet zorgen. Om de flora en fauna te stimuleren wordt er natuurvriendelijk gemaaid, zijn er natuurlijke slootoevers en speciaal rietbeheer. Het volledige overzicht van de maatregelen is hier te vinden.
Ecomunitypark Oosterwolde: duurzaam bedrijventerrein
Het Ecomunitypark is een bijzonder duurzaam bedrijventerrein gelegen in de gemeente Oosterwolde in Friesland. Doelstelling is dat de 17 hectare grond voor minstens 50 procent uit natuur blijft bestaan. Daarnaast zijn alle ondernemers, die zijn aangesloten bij het bedrijvenpark, actief met duurzaam ondernemen of verduurzaming. Opgedane kennis over dit onderwerp wordt gedeeld tussen bedrijven. Daarnaast is het centraal gelegen Biosintrum een ontmoetingsplek dat het Ecomunitypark onderscheidt van andere bedrijventerreinen. In het Biosintrum komen ondernemers, overheid en kennisinstellingen samen voor kennisoverdracht en het laten oplossen van vraagstukken. In dit kenniscentrum wordt veel kennis gedeeld onder de ondernemers.
Zorgeloos groen in Marum
Powerplus Tools heeft het initiatief genomen om bedrijventerrein De Hoek in Marum te vergroenen. Het bedrijf wilde in eerste instantie de zichtbaarheid en het aanzicht van het bedrijf verbeteren door de bedrijfskavel en stuk grond eromheen aan te pakken. Uiteindelijk is het bedrijf in overleg gegaan met de gemeente om een plas- en dras gebied op gemeentegrond te leggen van ongeveer 3500 m2. Het doel hiervan was om de omgeving mooier te maken en om de natuur ruimte te geven. Een bijkomend voordeel van dit plas- en dras gebied is dat hiermee het afwateringsprobleem van eigen bedrijf en buurbedrijf Huhtamaki is opgelost. Het hemelwater van beide bedrijven kon namelijk losgekoppeld worden van het riool omdat zo’n gebied een buffer biedt bij heftige regenval. Het bedrijf heeft nu vrijwel geen onderhoud omdat er bewust is gekozen voor ‘zorgeloos groen’, en heeft een mooi stuk natuur voor de deur, wat prettig is voor klanten en werknemers.
Ook zo’n stuk grond aanleggen, zonder veel onderhoud? Zorgeloos groen is een manier van groen aanleggen, waarbij weinig onderhoud nodig is. Veel hoveniers zijn hier bekend mee, zoals bijvoorbeeld Enk Groen & Golf.
Bedrijventerrein Majoppeveld: verduurzaming bedrijventerrein
Op het bedrijventerrein Majoppeveld in Roosendaal is de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in innovatieve projecten, zoals bijvoorbeeld door scans die ondernemers inzicht geven in onder andere energiestromen, afvalverwerking en circulariteit. Op het gebied van klimaat heeft de ondernemersvereniging Idverde Advies gevraagd een masterplan op te stellen voor de vergroening van het bedrijventerrein. Een toekomstperspectief met concrete uitgangspunten voor en door de bedrijven om gefaseerd de omvorming te realiseren.
Het masterplan focust zich niet alleen op maatregelen die toekomstige klimaatveranderingen op kunnen vangen. Ook een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor ondernemers, een gezond werkklimaat voor werknemers en een welkome omgeving voor bezoekers waren naast mogelijkheden om wateroverlast, hitte en droogte te temperen, belangrijke onderwerpen bij het opstellen van het Masterplan. Om ook individuele ondernemers te faciliteren in het opzetten van een groen bedrijfsterrein heeft Idverde Advies een toolbox opgesteld. In deze toolbox zijn voorbeelden van maatregelen te vinden waarmee ook de ondernemers profiteren van de voordelen van een groene omgeving. Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met de gemeente, het parkmanagement en de bedrijven op het terrein.
Boeiend Bloeiend Bedrijventerrein Grote Polder
Boeiend Bloeiend Bedrijventerrein Grote Polder is een bedrijventerrein in de gemeente Zoeterwoude (Zuid-Holland) dat heeft ingezet op meer biodiversiteit op het terrein. Deze ambitie komt voort uit het project Bijenlandschap, waarin het netwerk Groene Cirkels een kaart heeft gemaakt van het ecologische netwerk in de regio rond Leiden. De Grote Polder bleek een grijze vlek, met weinig biodiversiteit en dit moest anders, vond de gemeente. Door middel van het project Boeiend Bloeiend Bedrijventerrein wordt de biodiversiteit op en rond het bedrijventerrein versterkt, de leefomgeving verbeterd en het bedrijventerrein klimaatbestendiger gemaakt. En dat is gelukt: Stichting EIS monitorde het proces gedurende twee jaar en stelde vast dat de hoeveelheid bijen en de soorten bijen op het terrein zijn gestegen.
De bedrijven zijn verantwoordelijk voor het beheer van hun eigen kavels, wat ze door dezelfde aannemer als de gemeente laten doen. Hiermee is het beheer- en onderhoudsbeleid van privaat en openbaar terrein gelijk en blijven de kosten beperkt. Door middel van een bedrijven investeringszone (BIZ) kunnen de kosten gedeeld worden door de bedrijven en is het terrein zelf veel groener geworden.
Wil je meer weten over circulaire bedrijventerreinen? Bekijk ons programma Circulaire Bedrijventerreinen. Ben je op zoek naar kennispartners, aanbieders of inspiratie over één van de andere zeven pijlers? Bekijk de kennisartikelen over circulaire bedrijventerreinen.
Contact
Heb je aanvullingen of suggesties op dit artikel? Laat dit dan weten door contact op te nemen met Marije de Boer.
