Circulaire Bedrijventerreinen – Fundament Algemeen

Om tot toekomstbestendige en circulaire bedrijventerreinen te komen zijn een aantal factoren essentieel. Het gaat dan over organisatiegraad en capaciteit, financiering en wet- en regelgeving. In dit artikel wordt ingegaan op deze factoren.

Organisatiegraad en capaciteit

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) stelt in het advies ‘Samen werken: kiezen voor toekomstbestendige bedrijventerreinen’ dat georganiseerde samenwerking cruciaal is voor verduurzaming bedrijventerreinen. Bedrijven zouden verleidt moeten worden om hiermee aan de slag te gaan. Er is een toekomstbeeld nodig dat een heldere rolverdeling schetst tussen overheden en bedrijven. Onderzoeksbureau TNO komt met vergelijkbare conclusies: het hebben van een hoge organisatiegraad, een formele en actieve vorm van collectiviteit en professionaliteit zijn belangrijke succesfactoren wanneer het gaat om het verduurzamen van bedrijventerreinen. Ook een structurele samenwerking tussen het bedrijfsleven en (decentrale) overheden is essentieel. Door een vorm van organisatiegraad op te zetten op een bedrijventerrein, kan de basis gelegd worden voor bovenstaande succesfactoren. Het laatste element betreft toegang tot kapitaal, waar later in dit hoofdstuk op wordt ingegaan. 

Er zijn verschillende vormen van organisatie mogelijk op bedrijventerreinen. Hier is te denken aan een kwartiermaker, parkmanager, transitiemanager of een BIZ. Hieronder gaan we dieper in op deze vormen

• Transitiemanager

Een transitiemanager is in essentie verantwoordelijk voor het tot stand brengen van nieuwe ideeën, projecten of het opzetten van een organisatie om de transitie van een bedrijventerrein naar een circulair bedrijventerrein te maken. De transitiemanager wordt aangesteld door één of meerdere stakeholders zoals gemeente, provincie of ondernemers. De transitiemanager zorgt voor structuur en behartigt de belangen van de verschillende stakeholders en kan verantwoordelijk worden gesteld over één of meerdere bedrijventerreinen of gebieden binnen een bepaalde regio.

• Parkmanager

Een parkmanager is in essentie verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van één of meerdere bedrijventerrein(en). Dit gaat bijvoorbeeld over bewegwijzering, collectieve veiligheid, onderhoudswerkzaamheden, afvalinzameling en duurzaamheid. Parkmanagement wordt vaak aangesteld in samenwerking met ondernemers (ondernemersvereniging) en de gemeente. De parkmanager speelt ook een grote rol in het behartigen van de belangen van ondernemers en het organiseren van vergaderingen en draagt daarmee een brede verantwoordelijkheid over het bedrijventerrein. 

• Bedrijven InvesteringsZone (BIZ) 

Wanneer het over bedrijventerreinen gaat, zijn veel ondernemers wel bereid om de kwaliteit van hun bedrijfsomgeving te verbeteren, maar alleen als iedereen meebetaalt. Met een Bedrijven InvesteringsZone (BIZ) betalen alle ondernemers mee aan de kosten van het verbeteren van een winkelgebied of bedrijventerrein. De gemeente faciliteert de BIZ-organisatie door de bijdragen te innen en deze daarna over te dragen. Daarnaast controleert de gemeente de gang van zaken. Deze organisatievorm wordt voor maximaal 5 jaar opgericht en de activiteiten zijn in essentie een aanvulling op de ontwikkelingen die de gemeente al uitvoert. Door het aanstellen van een BIZ hebben betrokken partijen meer zeggenschap over welke ontwikkelingen gaan plaatsvinden op het betreffende bedrijventerrein. Een BIZ wordt altijd in de vorm van een stichting of vereniging opgericht. Meer weten over Bedrijven InvesteringsZones? Neem een kijkje op deze website. Hier vind je een concreet stappenplan voor het oprichten van een BIZ, samen met een aantal tips voor ondernemers of gemeenten. Ook de KVK heeft meer informatie over het oprichten van een BIZ.

Algemene kennispartners en onderzoek 

Meer informatie over het organiseren van een bedrijventerrein? Onderstaande kennispartners en onderzoeken kunnen daarbij helpen: 

SKBN: Kennisdeling over bedrijventerreinen

De Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland (SKBN) is een landelijk netwerk van publieke, semipublieke en private partners die zich bezighouden met het creëren van een optimale regionale economie, waarbij voldoende en duurzame ruimte voor werken onontbeerlijk is. Dit doen zij door op een onafhankelijke manier kennis te delen, te bundelen en te ontwikkelen binnen- en buiten het netwerk. Meer weten? Neem een kijkje in de Kennisbank. 

Stichting CLOK: Lokaal en krachtig ondernemen

Stichting CLOK is een kennisnetwerk die de lokale economie in Nederland helpt versterken. De organisatie richt zich op een duurzame toekomst voor gemeenten, besturen van lokale ondernemersverenigingen en centrum- en parkmanagement organisaties. Er wordt ondersteuning geboden aan accountmanagers en medewerkers EZ, ondernemers- en bedrijvenverenigingen en centrum- en parkmanagers door middel van een kennisnetwerk, bijeenkomsten, opleidingen en advies. CLOK deelt kennis en informatie en organiseert regelmatig webinars over bijvoorbeeld toekomstbestendige bedrijventerreinen, parkmanagement en implementatie van de energietransitie. Via de nieuwsbrief deelt Stichting CLOK regelmatig informatie over nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzame bedrijventerreinen, zoals nieuwe adviezen, rapporten en mooie voorbeelden. 

PVB Nederland: Verduurzamen bedrijventerreinen

Om de toekomstbestendigheid van bedrijventerreinen in Nederland te stimuleren en te versnellen is het Programma Verduurzaming Bedrijventerreinen (PVB) opgezet, waarin vooral wordt gefocust op duurzame energie. Regionale teams in meerdere provincies ondersteunen bedrijven, gemeenten en parkmanagement bij het verduurzamen van bedrijventerreinen. Deze teams begeleiden ondernemerscollectieven, verbinden initiatieven van deze ondernemers om duurzaamheidsprojecten aan te jagen en verzamelen samen met het landelijke programma kansen en knelpunten en ontwikkelen daar tools en oplossingen voor. PVB Nederland is een regionaal programma met een landelijke coördinatie voor de lokale realisatie van duurzame bedrijventerreinen. Meer weten? Neem een kijkje op de website, in de kennisbank, de informatie over kansen en knelpunten of word geïnspireerd door de verschillende cases. 

Werklandschappen van de Toekomst: Verduurzaming en vergroening van bedrijventerreinen 

Werklandschappen van de Toekomst is een programma op initiatief van IVN Natuureducatie en richt zich vooral op verduurzaming in de zin van vergroening, biodiversiteit en water. Het programma is een samenwerking tussen overheden, koepelorganisaties van bedrijven en bedrijventerreinen, onderwijsorganisaties, de groene sector, adviesbureaus, kennisinstituten en NGO’s. Het gezamenlijke doel is de transitie naar toekomstgerichte, groene, gezonde en klimaatbestendige bedrijventerreinen te versnellen. Er wordt gewerkt aan Green Deals, een groot onderzoeksprogramma, vier living labs en tien ambassadeurs terreinen. Ook is er een handboek ontwikkeld voor iedereen die aan de slag wil met een groen, gezond en toekomstbestendig bedrijventerrein. Dit handboek geeft informatie over alle stappen in het proces naar verduurzaming van een bedrijventerrein, zoals ‘Enthousiasmeren en motiveren’, ‘Nulmeting’ en natuurlijk planvorming, realisatie en monitoring. Informatie over aansluiting bij deze beweging staat uitgelegd op de website van Werklandschappen van de Toekomst.

Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) onderzoek over bedrijventerreinen

Het PBL heeft in september 2023 een onderzoek uitgebracht waarin het belang van ruimte voor bedrijventerreinen naar voren kwam. In dit onderzoek wordt aandacht gevraagd voor de extra ruimte die nodig is in een circulaire economie, voor bijvoorbeeld recycling en grondstofverwerking. Gezien de beperkte ruimte in Nederland en de concurrerende ruimteclaims (o.a. woningbouw, energietransitie en datacenters) pleit het PBL dat er nu actie nodig is om de benodigde ruimte voor circulaire bedrijfsactiviteiten veilig te stellen. Het PBL adviseert om in ruimtelijk beleid actief te sturen op ruimte voor dit soort gebieden en om bedrijventerreinen beter bereikbaar te maken met scheepvaart, spoor en weg. Dit onderzoek is onderdeel van de Ruimtelijke Verkenning 2023, waarin vier toekomstscenario’s voor Nederland worden geschetst, inclusief beleidskeuzes die hierheen kunnen sturen. 

Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) onderzoek over toekomstbestendige bedrijventerreinen

De Rli heeft in oktober 2023 een adviesrapport uitgebracht over toekomstbestendige bedrijventerreinen. Ook hierin wordt aandacht gevraagd voor het belang van bedrijventerreinen voor de Nederlandse samenleving. Samenwerking is onmisbaar voor het verduurzamen van bedrijventerreinen en hiervoor is extra ondersteuning nodig volgens de Rli. De Rli pleit voor een duidelijk toekomstbeeld voor bedrijventerreinen en hierbij horende financiële en praktische ondersteuning vanuit de overheid voor ondernemers. Het rapport bespreekt het belang van het verduurzamen van bedrijventerreinen, het belang van samenwerking, belemmeringen en aanbevelingen richting de overheid. De Rli belicht het belang van het verleidelijk maken van georganiseerde samenwerking en adviseert om dit ook wettelijk verplicht te maken op termijn. Zo adviseren ze dat het in 2030 verplicht is voor elk bedrijventerrein een ondernemersvereniging te hebben en een Duurzaam Parkmanagement. 

Het Versnellingshuis: Versnelling van de circulaire economie

Het Versnellingshuis zet zich in voor een versnelling van de transitie naar een circulaire economie. Er worden tools aangeboden en informatie gedeeld over bijvoorbeeld wet- en regelgeving en financiering. Ook worden er webinars georganiseerd en wordt individuele hulp en ondersteuning aangeboden. 

MVO Nederland: Maatschappelijk en verantwoord ondernemen

Op de website van MVO Nederland staat informatie over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO), zoals deze tips & tools voor duurzaam ondernemen en deze stappenplannen. Ook wordt jaarlijks bijgehouden hoe duurzaam de Nederlandse economie is, door middel van de Nederlandse Economie Index (NEx).

TNO: Onderzoeksorganisatie

TNO is een onafhankelijke onderzoeksorganisatie met als doel kennis dienstbaar maken voor het algemeen belang. Voor bedrijventerreinen heeft TNO een versnellingsprogramma opgesteld, die ingaat op hoe de verduurzaming van bedrijventerreinen kan worden versneld. Hier worden knelpunten uit de praktijk besproken samen met een aanpak om deze te overkomen. Ook heeft TNO een startgids voor een Duurzamer Bedrijventerrein opgesteld, waarin een uitgebreid stappenplan is uitgewerkt voor parkmanagement op bedrijventerreinen organisatie. Meer weten over TNO? Neem een kijkje op de website. 

Het Groene Brein: Netwerk van wetenschappers voor een duurzame economie

Het Groene Brein heeft kenniskaarten ontwikkeld om eenvoudig te kunnen begrijpen wat de circulaire economie precies inhoudt. Het bevat onder andere uitleg over de R-ladder, circulaire ketens, circulaire business modellen en geeft ook concrete voorbeelden.

Inspiratie

De Zwette: stevige terreinorganisatie zet zich in voor een duurzaam bedrijventerrein

Een voorbeeld van een stevige terreinorganisatie is te vinden op bedrijventerrein de Zwette in Leeuwarden. Dit terrein, met zo’n 400 bedrijven, heeft in 2009 een parkmanager aangesteld. Dit heeft geleid tot het opknappen van transformatorkasten door middel van street art, het plaatsen van groene picknickplaatsen en het plaatsen van een voetgangersbrug in samenwerking met ROC Friese Poort, om zo de bereikbaarheid van het terrein te verbeteren. Ook zijn er verschillende werkgroepen aangesteld die onderwerpen als energie, materialen, mobiliteit en groen behandelen. Het terrein heeft als doel om in 2035 een volledig circulair en duurzaam bedrijventerrein te zijn. Met dit doel is ook een transitiemanager aangesteld, die zich hiervoor inzet. Meer weten over de Zwette? Neem een kijkje op de website.

Bedrijventerrein Schiebroek: Energiepositief

Een ander voorbeeld is het bedrijventerrein Schiebroek in Rotterdam. Hier is een BIZ opgericht om de vele problemen omtrent criminaliteit, slechte bereikbaarheid en slecht onderhoud aan te pakken. Naast de BIZ is ook een parkmanager aangesteld. De afgelopen jaren zijn collectieve plannen gemaakt en uitgevoerd, zoals bijvoorbeeld het BE+ initiatief. Het Bedrijventerreinen Energiepositief (BE+) initiatief is een netwerk van verschillende organisaties dat zich inzet om in 10 jaar zo’n 205 bedrijventerreinen energiepositief en CO₂-neutraal te maken. Om dit te realiseren is in 2017 een proces gestart om gezamenlijk een zonnepark van drie hectare te realiseren.

Wil je meer weten over circulaire bedrijventerreinen? Bekijk ons programma Circulaire Bedrijventerreinen. Ben je op zoek naar kennispartners, aanbieders of inspiratie over één van de andere zeven pijlers? Bekijk de kennisartikelen over circulaire bedrijventerreinen.

IPKW Arnhem – Future Map

Het 90 hectare grote Industriepark Kleefse Waard (IPKW) in Arnhem is een voormalig complex van AkzoNobel uit 1941. Het gebied is sinds 2003 getransformeerd tot een duurzaam en innovatief terrein voor cleantech bedrijven; bedrijven die energietransitie en milieu centraal hebben staan. Daarbij wordt veel verder gegaan dan alleen het aanbieden van bedrijfsruimten. Het industriepark is getransformeerd tot een innovatief ecosysteem waar economische en sociale activiteiten, productieprocessen en energie- en afvalstromen in elkaar grijpen. De ambitie is om in 2025 het meest duurzame bedrijventerrein van Nederland te zijn. Hoe dit wordt gedaan is zichtbaar gemaakt door de Future Map. Met gemeenschappelijke activiteiten en voorzieningen spant IPKW zich in om de bedrijven samen een community te laten vormen. Ruimtelijke ingrepen, waarbij de cultuurhistorische waarde sterk wordt aangezet, spelen een belangrijke rol en gebouwen worden op duurzame wijze herontwikkeld. Meer weten? Klik hier.

Kennispartners

Om op de hoogte te blijven van relevante (aankomende) wet- en regelgeving zijn er verschillende kennis instanties die hier uitgebreid informatie over delen:

Regionaal

Vereniging Circulair Friesland (VCF): Ambitietafel wet- en regelgeving

Circulair Friesland heeft het initiatief genomen om de Ambitietafel Wet- en Regelgeving op te zetten. Samen met partners provincie Fryslân en SNN wordt ingezet op wijziging van beleid en regelgeving als versneller van de transitie naar een circulaire economie. Aan de andere kant wordt inzicht geboden in bestaand- en nieuw circulair beleid voor Friese organisaties die circulair willen handelen. Op deze pagina wordt een overzicht bijgehouden waarin belangrijke updates staan. Het netwerk en positie wordt gebruikt om concrete wijzigingsvoorstellen te presenteren aan Den Haag en Brussel, de zogenaamde krachtlijsten. 

FUMO (Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing): Omgevingsdienst

De FUMO is de omgevingsdienst in Fryslân. De FUMO controleert of bedrijven zich aan de regels houden. De medewerkers van de FUMO kijken naar een breed scala van regels. Denk hierbij aan afval, natuur, luchtvaart, zwemwater en bijvoorbeeld risicovolle bedrijven. Daarnaast verlenen ze vergunningen en geven ze advies met betrekking tot toezicht en handhaving. Als er onduidelijkheden zijn over de specifieke regels en wetten in Friesland kan er bij de FUMO meer informatie en advies van experts ingewonnen worden. 

MKB-Noord: Netwerk MKB-ondernemers Noord-Nederland

MKB-Noord is een netwerk voor MKB in Noord-Nederland. Het netwerk organiseert regelmatig activiteiten en evenementen, bijvoorbeeld over duurzame bedrijventerreinen. Ook staan er artikelen over allerlei onderdelen op de website, zoals samenwerking en circulaire economie. 

Landelijk

CircuLaw: Kennisplatform over circulaire wet- en regelgeving

CircuLaw is een kennisplatform waarmee het beleidsmakers, projectleiders en inkopers makkelijker wordt gemaakt gebruik te maken van regelgeving om zo de circulaire economie te bevorderen. Voor verschillende productketens wordt de relevante wet- en regelgeving uitgelegd, zoals bijvoorbeeld bouw, consumptiegoederen, voedsel & biomassa en maakindustrie en kunststoffen. 

Afval circulair: Informatie over transitie naar circulaire economie

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat faciliteert burgers, bedrijven en overheden bij de transitie naar een circulaire economie door middel van Afval Circulair. Er wordt informatie gegeven over regelgeving, samenwerking en innovatie, maar ook worden er verschillende voorbeelden gegeven. Een aantal van de onderwerpen zijn gerelateerd aan afvalscheiding, afvalstromen en monitoren van afval. Ook is er informatie te vinden over circulair inkopen (meer over dit onderwerp op PIANOo) en zijn er rapportages te vinden gerelateerd aan materiaalstromen in bijvoorbeeld de bouw en infra.Overheden en bedrijven kunnen met vragen over het afvalbeleid en afval wet- en regelgeving terecht bij de helpdesk.

Sociaal-Economische Raad (SER): Informatie over wet- en regelgeving

De SER deelt informatie en adviezen over wet- en regelgeving op de website, bijvoorbeeld over Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO) en due diligence. Hier zijn ook verschillende tools voor ontwikkeld. 

Minder Wegwerp Plastic: Informatie rondom SUP en UPV

Minder Wegwerp Plastic geeft informatie over wegwerp plastics, waaronder updates over wet- en regelgeving, een communicatie toolbox en een regelhulp om te bepalen welke wetten en regels gelden voor een specifieke organisatie. Ook wordt er een overzicht gegeven per sector, bijvoorbeeld welke regels specifiek gelden voor evenementen, kantoren en horeca. 

De Kamer van Koophandel (KvK): Wet- en regelgeving per sector

De KvK geeft een overzicht van de belangrijkste wet- en regelgeving per sector. Ook wordt er informatie gegeven over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). 

VNO-NCW MKB Noord: Ondernemersvereniging

VNO-NCW MKB Noord zet zich in voor een optimaal ondernemersklimaat in het Noorden. Dit wordt gedaan vanuit zes strategische thema’s. VNO-NCW MKB Noord is actief op strategisch en tactisch niveau binnen het netwerk van ondernemers, (semi-)overheden, bestuursorganen en het landelijke netwerk in Den Haag en Brussel. 

Europees

Er zijn een aantal bronnen die overzicht geven over de circulaire wet- en regelgeving in Europa. 

Open Research Amsterdam: Onderzoek naar circulaire wet- en regelgeving

Op deze pagina staat een aantal overzichten van onderzoeken van Europese wet- en regelgeving rondom circulaire economie. 

European Commission: Circular Economy Action Plan

Op deze website staat een overzicht van alle Europese ontwikkelingen rondom circulaire wet- en regelgeving.

European Parliament: Environmental Policy to 2030

Op deze website wordt een tijdlijn geschetst van Europese wet- en regelgeving over duurzaamheid tot 2030. 

European Parliament: News

Op deze pagina wordt het nieuws rondom duurzame wet- en regelgeving vanuit de EU gepubliceerd.