BLOG: Is composteerbaar plastic de oplossing van het plasticprobleem?
Op welke manier drink jij je koffie of thee? En is dit echt wel zo duurzaam als je denkt? Pak je stenen/kunststoffen/papieren beker erbij, schenk een bakje in en ga even goed zitten voor onderstaande blog, geschreven door onze aanjager Biomassa Sven Jurgens voor KNN.
Het KRO-NCRV programma ‘De Monitor’ maakte een uitzending over composteerbare en afbreekbare plastics. Hierover bestaan veel misverstanden, die in het programma ook weer aan het licht kwamen. Daarom hier nog maar eens een kort overzicht van de verschillende termen en misverstanden.
Het nut van plastics
Toegegeven, we gebruiken veel plastic. Jaarlijks wordt er in Nederland meer dan 100 kilo plastic per persoon op de markt gebracht. En niet altijd is het duidelijk wat nu de meerwaarde van dit plastic is. Maar: plastics zijn niet per definitie slecht. Het gaat erom hoe je ze gebruikt, weer inzamelt en verwerkt. Goed ingezet kunnen plastics zorgen voor een milieuvoordeel. Denk bijvoorbeeld aan voedselverpakkingen. In het produceren van ons voedsel gaat zoveel energie zitten, dat het de moeite waard is voedsel zo lang mogelijk te kunnen bewaren, om te voorkomen dat je het weg moet gooien.
Ik raad je aan de TED-talk van prof. Dr Kim Ragaert van de Universiteit van Gent te bekijken. Heel leerzaam!
Grondstoffen voor plastic: aardolie of biomassa
Plastics kunnen niet alleen uit aardolie, maar ook uit plantaardige grondstoffen worden gemaakt, de zogeheten bio-based plastics. De term bio-based slaat dus enkel op de herkomst van de grondstoffen en zegt nog niets over de afbreekbaarheid. Er zijn bio-based plastics die chemisch identiek zijn aan hun fossiele tegenhanger (zoals bio-PE of bio-PET), maar daarmee net zo lang meegaan als hun broertje uit aardolie.
Andere bio-based plastics hebben een heel andere chemische samenstelling. Dit geeft ze nieuwe eigenschappen en kan er voor zorgen dat ze onder bepaalde omstandigheden sneller afbreken dan de traditionele plastics. Voorbeelden hiervan zijn PLA (poly lactic acid/poly melkzuur, vaak op basis van rietsuiker of maïszetmeel, maar kan ook uit reststromen gemaakt worden) en PHA (polyhydroxy alkanoate). Dit wordt op commerciële schaal nu ook op basis van suikers gemaakt, maar kan in potentie ook uit reststromen zoals rioolslib gemaakt worden. In Nederland is hier een consortium van waterschappen, afvalverwerkers en kennispartijen mee bezig.
Bekijk de matrix van fossiele/biobased plastics en wel/niet composteerbare plastics.
Bio-afbreekbaarheid en composteerbaarheid
De merken en certificaten die je op de verpakkingen ziet als het gaat om composteerbaarheid, geven aan dat ze voldoen aan de voorwaarden van het certificaat en volgens die voorwaarden dus ‘composteerbaar’ zijn. Het woord composteerbaar staat hier vaak voor composteerbaar onder industriele omstandigheden. Dat wil zeggen: bij hogere temperaturen (>60°C) en regelmatige toevoer van zuurstof door omzetting breken de plastics in ongeveer 12 weken af. In je eigen composthoop achter huis, of wanneer het plastic wordt achtergelaten in de natuur, haal je deze omstandigheden niet. Dan duurt het dus langer voordat de plastics volledig afgebroken zijn.
Dit staat echter los van de praktijk, waarin hele andere omstandigheden en doorlooptijden gelden. In Nederland hanteren de meest industriële verwerkers een doorlooptijd van 2-3 weken. Dat is dus veel te kort om de meeste plastics met een keurmerk af te breken. Daarom wordt er vanuit de branche ook aangegeven om dit type plastics bij het restafval te gooien.
Voor meer uitleg en tips voor het op de juiste manier weggooien van bioplastics is de site van Milieu Centraal aan te bevelen.
Bekijk veel voorkomende logo’s van keurmerken voor composteerbare plastics.
Wanneer moet je bio-afbreekbare plastics toepassen?
Bioafbreekbaarheid of composteerbaarheid heeft maar in enkele specifieke toepassingen een meerwaarde. Voor het gros van de verpakkingen kun je beter kiezen om te recyclen en daarmee de koolstof in de keten te houden.
Als het bijvoorbeeld gaat om verpakkingen die in de natuur terecht kunnen komen, zonder dat je daar als mens veel grip op hebt, kun je kiezen voor plastics die onder die omstandigheden (bijvoorbeeld in zeewater) daadwerkelijk afbreken. Voor PLA is dit niet het geval, maar zijn er bepaalde typen PHA en PBAT te verkrijgen waar dit wel het geval voor is. Let hier ook op de eisen van het specifieke keurmerk dat wordt geclaimd. Het keurmerk is slechts onder specifieke omstandigheden (temperatuur, vochtigheid, tijd) en materiaaldiktes (hoe dikker hoe langer het duurt om af te breken) geldig.
Wat is nu het meest milieuvriendelijk?
Behalve dat het composteren van plastics met een keurmerk vaak langer duurt dan je verwacht, levert het ook geen nuttig product op. In het composteringsproces breken de meeste ‘afbreekbare’ plastics af tot koolstofdioxide en water. Het voegt dus niets toe aan de kwaliteit van compost.
Vaak is het beter te kiezen voor een materiaal dat goed gerecycled kan worden, zodat je de koolstof langer in de kringloop houdt. Of te kiezen voor alternatieve materialen materialen of producten die bijvoorbeeld goed herbruikbaar of afwasbaar zijn. Om hierin een goed onderbouwde keus te maken, kan een LCA uitkomst bieden. Hierin worden alle milieueffecten over de hele keten in kaart gebracht om zo verschillende producten en systemen met elkaar te kunnen vergelijken.
Het is bijvoorbeeld maar de vraag of het op je werk nu het beste is om koffie uit een papieren of plastic bekertje te drinken en deze te recyclen, of om een stenen mok te gebruiken die je in de vaatwasser kunt schoonmaken. Misschien zit er ook wel zo weinig verschil tussen dat het eigenlijk niet uitmaakt.
Terug naar overzicht