Volop circulaire kansen in Friese bouw, maar: ‘we hebben elkaar hard nodig’
In de Friese bouwsector liggen volop circulaire kansen. Maar wie pakt de handschoen op? In dit artikel bezoekt Ondernemend Friesland i.s.m. Circulair Friesland een deurenproducent die niet alleen een sterke groei doormaakt, maar ook sterk verduurzaamt.
We spreken een drietal bedrijven over hun visie en ambitie op het gebied van circulair bouwen, en Tobias Strating van Circulair Friesland blijkt een enthousiaste én positieve aanjager.
Van Vuuren opent de deuren
De enige deurenproducent in de Nationale Milieudatabase van Stichting Bouwkwaliteit, Van Vuuren in Grou, opent graag zijn deuren voor onze nieuwsgierige redactie. Onze prangende vraag luidt: hoe dragen jullie je steentje bij aan circulair bouwen? Directeur Dennis Gijsman: “Voor het produceren van deuren maken wij alleen gebruik van duurzaam hout zoals FSC. Hout met dit keurmerk komt uit verantwoord beheerde bossen. Onze deuren worden gebruikt in de utiliteitsbouw: kantoren, hotels, appartementencomplexen, noem maar op. Veel deuren hebben één of meerdere functies: ze moeten geluidswerend, rookwerend, brandwerend of stralingswerend zijn, of een combinatie daarvan. Onze deuren zijn dan ook opgebouwd uit verschillende materialen, bij het verlijmen daarvan kiezen wij voor lijmsoorten met een lage emmissiewaarde.”
Verduurzamingen
Marketingmanager Jantsje Hellema: “Bovendien stappen we over van een perssysteem dat tot 75 graden verhit moet worden, naar een duurzamer verlijmingssysteem. Daarnaast stoken we in onze fabriek niet op gas, maar op afvalhout. Dat is niet volledig circulair, maar we maken in ieder geval geen gebruik meer van de fossiele brandstof gas.”
Van Vuuren verduurzaamt ook het eigen gebouw: de fabriekshal wordt opnieuw omkleed, de isolatie wordt verbeterd, er wordt gebruikgemaakt van LED-verlichting en het bedrijf is sterk aan het robotiseren. “Het efficiënter inrichten van je bedrijfsproces leidt ook tot minder energieverbruik”, verklaart Gijsman.
Steeds een stapje veder
“We gaan steeds een stapje verder. Samen met Universiteit Eindhoven onderzoeken we ons materiaalgebruik: welke materialen voldoen nóg beter aan onze duurzame eisen, zijn afbreekbaar en opnieuw te gebruiken? Hergebruik is een grote technologische uitdaging: wij maken speciale deuren die juist erg lang meegaan. Maar misschien kan een deurblad na vijftig jaar hergebruikt worden voor iets anders, of kan een toplaag van een samengesteld product er na verloop van tijd weer afgehaald worden.” Gijsman en Hellema vertellen enthousiast over hun ambities, maar één ding komt steeds terug: we kunnen het niet alleen.
Samenwerkingspartners
“We lopen voorop, dat doen we graag. Ons bedrijf is de laatste jaren sterk gegroeid, mede vanwege de wens meer slagkracht te krijgen om onze duurzame ambities waar te maken. Maar voor circulair bouwen heb je samenwerkingspartners nodig.” Een producent van deuren wordt meestal niet in het beginstadium bij een bouwproject betrokken, weten Gijsman en Hellema. “We zouden juist graag met ontwerpers, bouwers en producenten aan tafel zitten. Zelf gaan we bijvoorbeeld op bezoek bij een internationale wandenbouwer: we zijn benieuwd naar diens duurzame oplossingen.”
We juichen de ontwikkelingen in de circulaire bouw toe.
Dennis Gijsman, directeur Van Vuuren
Uitgebreid netwerk biedt waardevolle kansen
Van Vuuren is lid van Circulair Friesland vanwege mogelijke samenwerkingen. Het uitgebreide netwerk en de kennis binnen de vereniging biedt daarvoor waardevolle kansen. “Wij zetten graag onze deuren open en delen met alle liefde ideeën en oplossingen. We juichen de ontwikkelingen in de circulaire bouw toe.”
‘Meer icoonprojecten nodig’
Meer icoonprojecten, zodat mensen goed kunnen zien wat er allemaal mogelijk is op het gebied van circulair bouwen, dat ziet Tobias Strating de komende jaren graag gebeuren. Hij is aanjager Bouw bij Circulair Friesland en wordt enthousiast van wat bouwers en opdrachtgevers in Friesland samen voor elkaar krijgen. “We hebben koplopers aan beide kanten nodig, waardoor anderen kunnen zeggen: wat zij kunnen, dat kan ik ook!” Van Vuuren levert daar volgens Strating een mooie bijdrage aan.
Bij aanbestedingen wordt zo circulair mogelijk bouwen een belangrijk thema. “Je ziet daarbij ook bouwteams ontstaan: verschillende bouwers vormen teams om projecten binnen te halen”, weet Strating. “Open en bloot zitten zij bij elkaar en de opdrachtgever aan tafel.” De aanjager is blij met zulke initiatieven en is positief over de Friese bouwduurzaamheid. “Natuurlijk: we willen als Circulair Friesland graag méér en sneller, maar er gebeurt gelukkig al veel moois.”
We hebben koplopers aan beide kanten nodig, waardoor anderen kunnen zeggen: wat zij kunnen, dat kan ik ook.
Tobias Strating, aanjager Bouw bij Circulair Friesland
Vanuit de markt
De ontwikkeling moet vanuit de markt komen, weet Strating: hij is naast aanjager ook projectleider circulaire economie bij Roelofs. “Dat maakt Circulair Friesland ook zo uniek: het is een vereniging opgericht door de markt, door ondernemers die de wens hadden om écht stappen te maken op het gebied van circulariteit. Onder andere overheden en opdrachtgevers zoals alle Friese gemeenten, Provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân, Rijkswaterstaat Noord-Nederland en woningcorporaties hebben zich daarbij aangesloten.”
Ook hen is het ernst. Zo werd Strating om advies gevraagd door een Friese gemeente die een zo circulair mogelijk gebouw wilde neerzetten én het gebied daaromheen wilde ontwikkelen. “Dan heb je het niet alleen over een gebouw, maar ook over riolering, biodiversiteit en mobiliteit.” Samen met Tsjeard Hofstra, aanjager Mobiliteit bij Circulair Friesland, organiseerde Strating een inspiratiesessie voor de betrokken werknemers van deze gemeente. “Zij waren enorm enthousiast en stonden open voor allerhande adviezen. Dit wordt ook echt zo’n icoonproject”, besluit de enthousiaste aanjager tevreden.
Van Vuuren X Van der Valk
Van Vuuren leverde alle binnendeuren voor het nieuwe Van der Valk Hotel in Leeuwarden. “Dat is momenteel het duurzaamste hotel van Nederland volgens BREEAM”, weet Hellema. “BREEAM bepaalt met een beoordelingsmethode de duurzaamheidsprestatie van gebouwen. Van der Valk stelde hoge duurzaamheidsambities aan de bouw van dit hotel. Onze deuren maken een klein deel uit van het geheel aan maatregelen, maar we zijn blij dat we een bijdrage mochten leveren. Onze wens is om dat op grotere schaal te kunnen doen, binnen dit soort mooie projecten.”
Catalogus met bouwmaterialen
Circulair Friesland ontwikkelde online circulaire catalogus met het aanbod van circulaire producten en diensten in Friesland. Daarbij zijn natuurlijk ook bouwmaterialen. Strating: “Zowel aanbieders als afnemers kunnen deze catalogus raadplegen om te zien wat er allemaal is aan materialen, en bij wie, van circulaire tegels tot duurzame verfpigmenten: noem maar op.” Kijk op: www.roen.cc.
Transitieagenda Bouw
Benieuwd naar de ambities van Circulair Friesland op het gebied van de bouw? Bekijk de Transitie DOE agenda.
Ambitieuze bouwers
‘Circulariteit zit in ons bloed’
De herinrichting van de wijk De Parken in Apeldoorn is het eerste civieltechnische project in Nederland dat volledig circulair wordt ontworpen en uitgevoerd. De Roelofs Groep – onder andere gevestigd in Sneek – won de aanbesteding. Robby van den Broek, senior adviseur & Hoofd Kenniscluster Energie & Milieu: “De gemeente Apeldoorn zocht een partij die deze wijk op circulaire wijze kon renoveren. Wij houden ons bezig met de inrichting van de openbare ruimte, zowel het ontwerp als de uitvoering: de aanleg van wegen, parken en gebiedsontwikkeling. Circulariteit zit daarbij in ons bloed.”
De wijk wordt onder andere circulair verantwoord gerenoveerd door het beton in de riolering en het wegdek te vergruizen, ten behoeve van tegels in de nieuwe trottoirs. “Ons bedrijf is geënt op de circulaire gedachte dat je materialen niet weggooit, maar ergens anders voor gebruikt. Wij werken met drie pilaren: preventie, waardebehoud en waardecreatie. Preventie is het voorkomen van het creeëren van afval door een nieuwe bestemming te zoeken voor materialen. Waardebehoud is het hergebruiken van materialen. Waardecreatie is het omturnen van het materiaal in iets anders, iets nieuws.”
Van den Broek ziet dat er nog veel werk te verzetten is, maar roemt de inzet van vooroplopers en Circulair Friesland. “Wij werken in het hele land en kunnen goed vergelijken. Dankzij Circulair Friesland worden hier daadwerkelijk stappen gemaakt: gemeentes die zich committeren aan circulaire inkoop, bijvoorbeeld. Wij verwijzen andere gemeenten graag naar hun Friese collega’s. Samen komen we er, maar we hebben elkaar wel nodig.”
Bij Accolade telt elke stap
Woningcorporatie Accolade werkt hard om duurzaamheid stevig te verankeren in haar organisatie, vertelt Nienke Woldman, medewerker Wijken en Buurten. “Wij voelen ons verantwoordelijk voor de wereld van morgen. Elke stapt telt als verhuurder van 16.000 woningen. Wij maken het verschil met een fijne woon- en leefomgeving. Ook voor de kinderen van onze kinderen.”
Het eigen kantoorpand van Accolade in Heerenveen werd bijvoorbeeld duurzaam en energiezuinig gemaakt, en ingericht voor Bewust Werken. “De oude school uit 1958 werd volledig duurzaam gerenoveerd. Degevelisolatie is van Isovlas, een afvalproduct van linnen. Oude deuren uit huurwoningen vormen nu een decoratieve achterwand bij de receptie en koperen leidingen dienen als houders voor de plafondlampen. Balies, tafeltjes en stoelen zijn van sloophout, enkele setjes kunststof stoelen werden 3D-geprint met materiaal van oude koelkasten, akoestisch materiaal was ooit oud papier en zelfs de vloerbedekking komt uit de recycling.”
In deze inspirerende omgeving werkt Accolade verder aan het verduurzamen van hun woningen. “Onze ambitie is om in 2040 volledig circulair te zijn.” Een project dat binnenkort op de rol staat is het circulair slopen van vijftien oude bejaardenwoningen. Ook spreekt Accolade de wens uit om bij keukenvervanging te kiezen voor circulaire keukens. “Er liggen nog veel uitdagingen op de route voor ons. Maar we weten zeker dat wij samen met onze partners het verschil kunnen maken.”
Van Wijnen bouwt aan woonwijk van de toekomst
Bouwconcern Van Wijnen bouwt op het Suikerterrein in Groningen aan de woonwijk van de toekomst: De Loskade. Marije Kamphuis, manager Circulariteit: “We introduceren hier een compleet nieuwe lijn met circulaire woonproducten. Deze wooneenheden zijn geheel remontabel en we experimenteren met het monteren en demonteren van een woning in één dag. De komende tien jaar testen wij daar samen met onze partners en de bewoners steeds nieuwe ontwikkelingen. In 2030 wordt de wijk gedemonteerd en ergens anders weer gemonteerd.”
Van Wijnen vindt het belangrijk om met de circulaire economie aan de slag te zijn, omdat bouwen een enorme negatieve impact heeft op de aarde. Kamphuis: “17% van de drinkwaterconsumptie, 33% van de CO2-emissie, 30% van het afval en 45% van het wereldwijde grondstoffengebruik komt voor rekening van de bouw. Dit gegeven stelt ons voor uitdagingen. Vanuit de visie dat we samen willen bouwen aan ruimte voor beter leven zijn we serieus op zoek gegaan naar duurzame oplossingen. Doel is om te komen tot 0% afval bij alle Van Wijnen projecten en we willen per saldo geen footprint meer hebben.”
De Loskade is het resultaat van de stappen die Van Wijnen heeft gezet om toekomstbestendig te worden, vertelt Kamphuis. “Hoe gaan we zo verantwoordelijk mogelijk om met onze grondstoffen, mensen en tijd? Ons antwoord van vandaag, op de toekomstige schaarste aan grondstoffen, is dat we deze zo moeten inzetten dat een gebouw uiteindelijk niet gesloopt hoeft te worden en waardoor waardevolle grondstoffen niet als afval eindigen.”
(Dit artikel werd eerder gepubliceerd in Ondernemend Friesland, editie september 2019)
Terug naar overzicht