De circulaire economie
De wereldbevolking groeit ongekend snel en het ziet er niet naar uit dat deze groei de komende jaren afneemt. Het gevolg hiervan is dat de vraag naar grondstoffen blijft stijgen, terwijl het aanbod (de voorraad grondstoffen) daalt. Ook komt er steeds meer afval door de grote hoeveelheid producten die dagelijks van de lopende band rolt.
Circulair Friesland maakt zich hard voor de enige échte oplossing voor dit probleem, de circulaire economie.
Inhoudsopgave
Benieuwd naar de circulaire economie? Deze tekst geeft je een solide basis, waarin de kern van de circulaire economie wordt uitgelegd. Daarnaast zijn er verschillende pagina’s over andere interessante onderwerpen binnen de circulaire economie, namelijk:
- Circulair ondernemen
- Subsidies voor bedrijven in de circulaire economie
- Onderwijs in de circulaire economie
- Circulair bouwen
- Circulair ontwerpen
- De kringloopeconomie
- Circulair inkopen
- Werkgelegenheid in de circulaire economie
Van de lineaire economie…
De economie zoals wij die nu kennen, kun je zien als een lineaire economie of een economie met recycling. In de lineaire economie worden producten geproduceerd, geconsumeerd en vervolgens weggegooid, zonder nieuwe bestemming. De economie met recycling voegt hier een tussenstap aan toe, waarin restromen deels gerecycled worden.
Beide economieën worden gekenmerkt door (hoofdzakelijk) eenrichtingsverkeer van grondstof naar afval. Dit maakt ze niet bepaald duurzaam of milieuvriendelijk.
Naar de circulaire economie
Een duurzaam en volhoudbaar alternatief voor de lineaire economie is de circulaire economie. In de circulaire economie worden bestaande grondstoffen steeds weer hergebruikt, op de manier waarop ze het meest waardevol zijn voor de economie.
In een ideale circulaire economie bestaat afval niet. Producenten nemen gebruikte producten bijvoorbeeld terug en gebruiken de reststromen voor het maken van nieuwe producten. Zo worden grondstoffen telkens opnieuw gebruikt. Hierdoor zijn er in een circulaire economie veel minder grondstoffen nodig dan in een lineaire economie. Met andere woorden: de economische kringloop is gesloten in plaats van open.
Maar een circulaire economie gaat verder dan grondstoffen en recycling. Ook zaken als duurzame energie, aandacht voor milieu en biodiversiteit, gezondheid en cultuur spelen een belangrijke rol.
De circulaire economie volgens Circulair Friesland
Wij zien een bloeiende samenleving op een aarde met zelfherstellende en regenererende capaciteiten als het uiteindelijke doel van de circulaire economie. Bij het werken aan de transitie naar een circulaire economie baseren we ons onder andere op de 7 pijlers van de circulaire economie van duurzame denktank Metabolic.
De 7 pijlers of kenmerken, zoals hieronder kort beschreven, staan voor het ideaalbeeld van de circulaire economie. Idealiter is dit waar in de toekomst alle producten en diensten in de circulaire economie aan voldoen. Hier werken we stap voor stap naartoe.
Hoogwaardig hergebruik van materialen
Voor een duurzame en volhoudbare circulaire economie is het van belang dat grondstoffen zoveel en zo lang mogelijk op hoog niveau hergebruikt kunnen worden. Om de negatieve impact op de natuur te minimaliseren, kiezen we waar mogelijk voor biologisch afbreekbare materialen.
Is dit niet mogelijk, dan moet een product zo lang mogelijk en in de meest complexe vorm hergebruikt kunnen worden of makkelijk demontabel zijn, zodat de verschillende onderdelen herbruikbaar zijn. Een mooi voorbeeld hiervan is Energiecampus Leeuwarden, zoals je verderop op deze pagina kunt lezen.
Duurzame energie
De energievoorziening in een circulaire economie is gebaseerd op duurzame bronnen die hernieuwbaar zijn binnen één generatie. Hier valt energie uit zon, water en wind onder. Oftewel: groene energie.
Duurzame waterwinning
Water is één van de belangrijkste grondstoffen in onze economie. Geen mens kan immers zonder. In de circulaire economie moet de waarde van water behouden worden. Hierbij is het van belang dat we het verbruik van zoet water minimaliseren en de energie- en voedingsstoffenwinning uit water maximaliseren. Ook moet de vervuiling van ecosystemen in het water stoppen.
Biodiversiteit versterken
In de circulaire economie ondersteunt en versterkt menselijke activiteit de biodiversiteit. Hier moeten we rekening mee houden tijdens het ontwerp van producten en diensten. Het behoud van biodiversiteit is namelijk essentieel voor een aarde met regenererende capaciteiten.
Culturele diversiteit in de circulaire economie
Het doel van de circulaire economie is ‘een bloeiende samenleving op een aarde met zelfherstellende en regenererende capaciteiten’. Dit moet een bloeiende samenleving zijn voor iedereen, met respect voor elke cultuur. Verschillende ideeën en visies zijn namelijk van grote waarde voor de veerkracht en sociale inclusiviteit van onze samenleving.
Ondersteuning van gezondheid en welzijn
In de circulaire economie weten we de impact van de emissie van alle gevaarlijke en giftige stoffen. Gebruiken we deze stoffen toch, dan doen we dit op gecontroleerde wijze. Zo zorgen we ervoor dat het leven van alles en iedereen op aarde hier niet onnodig mee in aanraking komt. Economische activiteiten mogen nooit een bedreiging vormen voor menselijke gezondheid en welzijn in een circulaire economie.
De circulaire economie realiseert toegevoegde waarde
De klassieke definitie van toegevoegde waarde breiden we uit in de circulaire economie. Naast de financiële toegevoegde waarde, omvat deze definitie ook sociale waarde en milieuwaarde. In de circulaire economie is geld niet meer het doel van de economie. In plaats daarvan is de economie een middel voor het realiseren van sociale waarde en milieuwaarde. Deze waarde is niet uit te drukken in geld.
De betekenis van de circulaire economie op nationaal en internationaal niveau
Nu is Nederland voor schaarse grondstoffen grotendeels afhankelijk van het buitenland. Als handelsland importeren we veel. Naarmate de Nederlandse economie meer circulair wordt, neemt die afhankelijkheid van andere landen voor grondstoffen af. Grondstoffen gaan namelijk niet meer verloren tijdens het productieproces, maar worden hergebruikt.
Maar we kunnen als land niet alleen circulair worden. Ook op internationaal niveau moeten er stappen gezet worden. Productie- en grondstoffenketens zijn namelijk vaak internationaal opgezet. Daarnaast zijn veel grotere bedrijven niet gebonden aan één land, maar hebben ze vestigingen in meerdere landen.
Daarom is het belangrijk om klein te beginnen, maar tegelijkertijd niet bang te zijn om groot te denken als het gaat om de transitie naar een wereldwijde circulaire economie. En groot denken, dat kunnen we wel bij Circulair Friesland.
De consument in de circulaire economie
Om de transitie naar de circulaire economie succesvol te laten verlopen, moeten we ons realiseren dat alle onderdelen van de economie (zoals mensen en bedrijven) met elkaar in verbinding staan. Dit is het zogenaamde systeemdenken. Elke beslissing die we nemen heeft namelijk korte-, maar ook langetermijngevolgen die we moeten meenemen in de keuzes die we maken.
Hierin is een cruciale rol weggelegd voor de consument. De circulaire economie is er namelijk niet opeens als we morgen wakker worden. Hiervoor zijn bepaalde veranderingen in het gedrag van consumenten nodig, zowel wat betreft consumptiegedrag als de manier van denken.
Omslag in gedrag en denkwijze
Zo moet het de norm worden om voor de duurzame variant te kiezen bij onze aankopen. Heb je bijvoorbeeld nieuwe handzeep nodig? Kies dan voor een hervulbare fles, of een handzeep met een biologisch afbreekbare verpakking.
Daarnaast is het belangrijk dat consumenten op een andere wijze omgaan met producten dan nu. Gooi bijvoorbeeld een product dat je niet meer gebruikt niet zomaar weg, maar ga eerst eens na of je iemand in je nabije omgeving of de kringloopwinkel er blij mee kunt maken. Die laptop of mobiele telefoon die je recent vervangen hebt: was dat écht nodig, of had een reparatie ook gekund?
Voorbeelden van de circulaire economie in de praktijk
- Fryslân Fungies. Dit bedrijf zet koffiedik, dat normaal gesproken bij het afval belandt, om in verse oesterzwammen. Op deze manier spoort Fryslân Fungies consumenten en bedrijven aan om ook een steentje bij te dragen aan de circulaire economie.
- Producten aanbieden als dienst. Een goed voorbeeld hiervan is het Friese OPnieuw uit Friesland. OPnieuw biedt de mogelijkheid om meubilair af te nemen en te betalen voor gebruik. In ruil daarvoor zorgt OPnieuw tijdens de looptijd voor waardebehoud van het meubilair. Na de looptijd neemt OPnieuw het meubilair weer terug en zorgt ervoor dat het opnieuw ingezet kan worden. Het eindigt dus niet als afval, maar is onderdeel van een duurzame en volhoudbare cyclus.
- De Energiecampus Leeuwarden. Dit gebouw is volledig demontabel. Dit betekent dat het weer uit elkaar gehaald kan worden. Raakt het gebouw overbodig? Dan belanden de onderdelen en materialen niet bij het afval, maar kunnen ze gebruikt worden voor andere (bouw)projecten.
Nederland circulair in 2050
De overheid wil, in samenwerking met het bedrijfsleven, realiseren dat de Nederlandse economie in 2050 volledig circulair is. Circulair Friesland jaagt deze doelstelling aan vanuit Fryslân. Door te dóen. Niet morgen, maar vandaag. Wij zijn ervan overtuigd dat we – door ondernemers, onderwijs, maatschappelijke organisaties en overheden te verbinden en inspireren – een voorbeeld kunnen zijn voor de rest van Nederland en een circulair Europa.